Böbrek Taşı Hastalığı
Böbrek taşının neden ortaya çıktığı ve mekanizması da bilinmemektedir. Böbrek taşları, doğumsal sebeplerle meydana gelebilir. Bunun yanı sıra idrar yollarında anomalisi olan, ailesinde böbrek taşı öyküsü olan ya da sistemik hastalıkları olan kişilerde oldukça yaygın şekilde görülmektedir. Kadınlarda da görülse de erkeklerde 3 kat daha fazla görülmektedir.
Taşların yaklaşık %80 ‘ini kalsiyum oksalat taşları oluşturuyor. Bunun dışında enfeksiyonlara bağlı taşlar ile ürik asit taşları, sistin taşları ve kalsiyum fosfat taşları da görülüyor.
Taş oluşumunda, özellikle beslenmeye bağlı faktörler önem
taşıyor. Bunların en önemlisi de yeterli miktarda sıvı tüketilmemesi. Beslenme alışkanlığında yüksek hayvansal
protein alımı, sodyum tüketiminin yüksek olması, rafine şekerlerin çok
kullanılması, kahve ya da kakao tarzı gıdaların çok tüketilmesi de nedenler
arasında sayılabiliyor. İdrar yolu enfeksiyonları , böbrekteki yapısal
bozukluklar, bazı ilaçlar ve genetik faktörler de taş oluşumunda etkili
olabiliyor.
Böbrek Taşı Belirtileri ;
Çok küçük taşlar, fark edilmeden idrar yolundan
geçebilmekteyken, taş boyutları büyüdükçe böbrekte ve mesaneyi birbirine
bağlayan tüpte ( üreter de ) sıkışabilirler.
Böbrek taşı olan hastalarda en sık görülen şikayet ağrıdır.
Bazı hastalarda ağrı fark edilmeyecek düzeydeyken, bazılarında son derece
şiddetli olabiliyor. Böbrek taşlarından kaynaklanan ağrılar genelde aralıklarla
kendini gösterip kaybolan ağrılar şeklinde görülüyor. Hastalar ağrıyı genellikle
‘ yan ağrısı ’ olarak tarif ediyor. Bu ağrı dışında, böbrek taşı belirtileri
şunlardır;
İdrar yaparken ağrı,
İdrarda kan,
Mide bulantısı ya da kusma,
Sık idrara çıkma,
Az miktarda idrar yapma veya idrar yapma zorluğu,
Ateş ve titreme,
Kimi hastalarda ise herhangi bir şikayet olmaksızın, başka
amaçla yapılan tetkikler sonucunda da tesadüfen böbrek taşları saptanabiliyor.
Tanı;
Böbrek taşı hastalığında hastanın öyküsü ve fizik muayene ile birlikte, burada tespit edilen bulguları desteklemek ve tanıyı netleştirmek amacıyla üriner sistem grafisi ve ultrasonografi yapılabiliyor. Bu iki tetkik birlikte kullanıldığında böbrek taşlarının çok büyük bir kısmı tespit edilebiliyor. Taşa bağlı olarak zaman zaman görülen idrar yolu enfeksiyonları veya idrarda kanamanın tespiti için idrar analizi yapılıyor. Bunun yanı sıra taşların niteliğinin tespit edilmesinde veya nedenlerin araştırılmasında kan tetkiklerine başvurulabiliyor. Çok küçük taşların tespiti veya ameliyat planlanan hastalarda böbrek anatomisinin görülebilmesi amacıyla Kontrastsız Bilgisayarlı Tomografi ( BT ) çekilebiliyor.
Tedavi;
Yapılan tetkikler böbrek taşı tanısı konulduktan
sonra tedavi planlamasında en önemli faktörler taşın büyüklüğü ve böbrek
içindeki yerleşimi oluyor. Böbrek taşının boyutu büyüdükçe hastanın taşı kendiliğinden
düşürme şansı azalıyor. Ayrıca böbrek toplayıcı sistemlerinde, üst kısımda
yerleşen taşların düşme ihtimali alt kısımda yerleşenlere oranla daha fazla
oluyor. Tedavi şekli hastanın taşa bağlı olan ağrısının şiddeti, taşın böbrekte
herhangi bir hasara sebep olup olmaması ve böbrek fonksiyonlarını bozup
bozmamasına göre belirleniyor.
Hastanın idrar pH’ının, idrarda sistin, ürik asit, oksalat düzeylerinin incelenmesi ve altta yatabilecek metabolik ya da hormonal bir neden tespit edilirse bunların tedavi edilmesi böbrek taşlarının tedavisinde ve önlenmesinde önem taşıyor.Böbrekte veya idrar yollarında var olabilecek yapısal bozukluklar radyolojik tetkikler ile detaylıca araştırılıyor, gerekirse cerrahi yöntemlerle düzeltilebiliyor. Taşın büyüklüğü ve yeri tedavinin hangi yöntem ile yapılacağına karar verdirir. 0-5 mm büyüklüğündeki taşların %80’i, 5-10 mm büyüklüğündeki taşların %30-40 ilaçlarla veya kendiliğinden düşebilir. 10 mm den büyük taşlar genellikle düşmezler. 10-20 mm büyüklüğündeki taşlar ESWL dediğimiz şok dalgalar ile kırılabilir. Daha büyük taşlar ameliyatla alınabilirler. Bazı küçük taşlar idrar yollarını tıkayabilir ve böbrekte şişmeye sebep olabilirler. Bu taşlarda endoskopik taş ameliyatı ile tedavi edilirler.
