Böbrek Taşı Neden Oluşur?
Böbreklerde taş oluşumu birçok etkene bağlı olarak gelişir. Böbreklerde atılan idrar miktarı bu noktada çok önemlidir. Börek taşı oluşumunda birtakım faktörlerin etkisi ile bazı kimyasal maddelerin idrar ile atılımı artar ve vücuda alınan sıvı miktarı ile azalabilen idrarda bu maddeler çökerek küçük kristaller halini alır. Bu çöken kristaller şekillenerek hızla birleşir ve böbrek taşı olarak adlandırılırlar.
Böbrek Taşı Kimlerde Görülür?
Erkeklerde böbrek taşı görülme oranı kadınlara göre 2-3 kat daha fazladır. Ülkemizin özellikle güney ve güneydoğu bölgeleri gibi sıcak iklimlerde yaz aylarında terlemeye ve yetersiz sıvı alımına bağlı olarak daha sık gerçekleşir. Aynı zamanda ramazan aylarında sıvı alımının önemli oranda azalması da etkili olabilmektedir.
Böbrek taşı oluşmasında son yıllarda tüketilen besinlerin bu konudaki önemi de giderek artmakta olup, bazı yiyecek ve içeceklerin taşların oluşmasına yol açtığı bilinmektedir. Bu taşların meydana gelmesini önlemede en önemli faktör yeterli sıvı almaktır. Bünyesi taş oluşturmaya uygun bireyler yeteri kadar su içmediklerinde idrar miktarı azalır ve idrar daha yoğun bir hale gelerek idrardaki taş oluşturan maddelerin çökmesi ile yeni taşlar oluşur. Bunların dışında genetik faktörler de bireyler de taş hastalığı açısından önemli bir risk oluşturur.
Böbrek Taşı Hastalığının Belirtileri
Taş hastalığının en önemi belirtisi taşın bulunduğu taraftaki yan boşluk ağrısıdır. Bıçak saplanır gibi şiddetli ağrılar olabildiği gibi bazen de uzun sürebilen ve dayanılabilen yan ağrıları olabilmektedir. Böbrekten çıkıp idrar kanalına (üreter) giren taşlar çok daha şiddetli ağrı meydana getirir. Zamanla şiddeti artıp azalabilen bu ağrıya idrarda kanama, yanma, bulantı ve kusma da eşlik edebilir.
Böbrek Taşı Teşhisi ve Tedavisi
Taş tedavisinde ultrasonografi en sık uygulanan inceleme yöntemidir. Bu yöntem hastalara herhangi bir uygulama zorluğu oluşturmayan, basit ve pratik bir uygulamadır. Bunlar dışında boş veya ilaçlı böbrek filmi (IVP), spiral, bilgisayarlı tomografi gibi radyolojik yöntemlerle de teşhis konulabilmektedir. Tedavi planı, taşların bulundukları yere, sayısına ve taşların çapına bağlı olarak değişmektedir.
Modern Tedavi Yöntemi: Böbrek Taşı Kırma (ESWL)
Taş kırma yöntemi vücudun dışında oluşturulan şok (basınç) dalgalarının böbrekteki taşlar üzerine odaklanması ile taşların kırılması esasına dayanan modern, pratik ve ağrısız bir tedavi yöntemidir. Bu şekilde küçük parçalara ayrılan taşlar vücuttan dışarı atılabilmektedir. Taş kırma yöntemi büyük taşlar, aşırı şişmanlık, kanama bozuklukları, idrar yollarında enfeksiyon ve idrar yollarında tıkanıklık gibi durumlarda istenen sonucu sağlamaz.
Taş hastalığının kapalı ameliyatla çözümü
Bazı taş hastalıklarında kapalı ameliyat uygulanmaktadır. Üreteroskopi adı verilen bu yöntemde böbrek ile idrar torbası arasında yer alan üreterde (idrar kanalı) takılıp kalan taşların tamamına yakını alınabilir. Endoskopik yoldan yapılan bu tedavide açık ameliyat yapılmadan özel ışıklı bir alet ile taşın bulunduğu idrar kanalına girilerek taşa ulaşılır, büyük taşlar kırılarak küçültülüp direkt dışarı alınarak idrar kanalı taşların tümünden temizlenir. Hastanın iyileşmesi ve günlük aktivitelerine dönmesi çok hızlı olup aynı gün hasta taburcu edilmektedir.
Taşların tekrar oluşması önlenebilir mi?
Böbrek ve İdrar yolları taş hastalığı, tedavi edilse bile tekrarlayabilen bir hastalıktır. Bundan dolayı tedavisi tamamlanan hastaların aynı durumu tekrar yaşamamak için ileri dönem incelemeleri için yakından takip edilmesi gerekmektedir. Yeni taşların oluşumunun engellenmesi en az tedaviler kadar önem taşımaktadır. Böbrek taşlarının yeniden oluşmaması için dikkat edilmesi gereken en önemli husus gün içinde en az 2-2.5 litre su içilmesidir. Bu yolla yoğunluğu daha azalacak olan idrar ile taş oluşturabilecek risk faktörleri çok daha kolay atılabilecek ve bu maddeler bir araya gelip çökme imkanı bulamayacaktır.
Su içmenin yanında hastaların beslenme alışkanlıkları da böbrek taşı hastalıklarında risk oluşturabilir. Ayrıca, uygun kiloyu sürdürme ve yeteri kadar yapılan fizik egzersizleri de belirlenen risk faktörlerinden uzaklaşma için etkili önlemler arasındadır.
Bunlar dışında böbrek taşından muzdarip bireylerin, metabolik açıdan da detaylı olarak değerlendirilmesi, bu yolla hem bu hastalığa olabilecek yatkınlık ile gelecekte oluşabilecek yeni taş oluşum riskinin belirlenmesi de mutlaka ele alınması gereken bir konudur. Taş hastalığında erken teşhis çok büyük önem taşımakta ve tedavi sonrası yakın bir takip süreci gerekmektedir. Bu şekilde tedavi sonrası ilerleyen safhalarda oluşma ihtimali olan taşları önlemek mümkündür.
Böbrek Taşı Hastaları Neler Yapmalıdır?
Taş hastalığı olan kişilerin dikkat etmesi gereken birkaç nokta vardır. Öncelikle her gün en az 10-12 bardağa karşılık gelen 2-2,5 litre su tüketilmelidir. Bunun yanında sık tekrar eden hastalık durumunda beslenme alışkanlığı düzenlenmelidir. Düzenli yürüyüş ve egzersizlerin yanı sıra stresten uzak bir yaşam tarzının sağlanabilmesi, 6 ayda bir idrar analizi ile ultrasonografi incelemesinin tekrarı da büyük önem taşımaktadır. Ayrıca genetik faktörlerin değerlendirilmesi için bu konuda deneyimli merkezlerde genetik incelemelerden geçmesi, mevcut taşların büyümeden gereken önlemlerin alınması ve gereken tedavinin başlatılması da taş hastası olan bireylerin yapması gerekenler arasındadır.
